Oleh: Mohd Sukki Othman
Terdapat pelbagai bahasa di seluruh dunia. Akan tetapi bahasa apakah yang dianggap bahasa terbaik yang mempunyai ciri-ciri keistimewaannya yang tersendiri yang tidak terdapat pada bahasa-bahasa lain ?.
Bahasa yang terbaik ialah bahasa Arab (Mazin Mubarak 1981 : 118). Ibnu Faris telah menyatakan dalam Fiqh al-Lughah dengan katanya : « Bahasa Arab merupakan bahasa yang paling baik dan paling luas ». (al-Suyuti : 1/321).
Dalam al-Quran telah dinyatakan :
"وإنه لتنـزيل رب العالمين، نزل به الروح الأمين على قلبك لتكون من المنذرين بلسان عربي مبين"
Maksudnya: “Dan sesungguhnya al-Quran benar-benar diturunkan oleh Allah tuhan semesta alam. Ia dibawa turun oleh malaikat Jibril ke dalam hatimu (Muhammad) agar kamu menjadi salah seorang di antara orang yang memberi peringatn, dengan bahasa Arab yang jelas”. (Surah al-Syu’ara’ 192-195).
Dalam ayat di atas, jelas menunjukkan bahawa Allah menegaskan bahawa bahasa Arab merupakan bahasa ‘al-bayan’ yang jelas. Firman Allah:
"خلق الإنسان، علمه البيان"
Maksudnya: “Dia (Allah) menciptakan manusia, mengajarnya pandai berbicara”. (al-Rahman 3-4).
Apabila Allah mengkategorikan bahasa Arab sebagai ‘al-bayan’, sekaligus menggambarkan bahawa bahasa Arab merupakan bahasa istimewa yang tidak terdapat pada bahasa-bahasa lain.
Pengenalan Bahasa Arab
Bahasa Arab ialah bahasa yang dipertuturkan oleh orang Arab. Perkataan ‘Arab’ berasal dari bahasa hebrew yang diambil daripada perkataan ‘Arbaha’ atau ‘Erbaha’ yang bererti tanah tandus.
Bangsa Arab berasal dari bangsa ‘Samitit’ yang mengambil nama sempena nama asal putera nabi Nuh iaitu Sam Bin Nuh. Arab yang masih kekal dapat dibahagikan kepada dua:
(a) Arab Qahtan: Keturunan nabi Nuh yang tinggal di Semenanjung Tanah Arab. Daripada suku ini terdapat kerajaan-kerajaan Hirah, Ghassan dan Kindah.
(b) Arab ‘Adnan: Dikenali juga sebagai ‘Arab celup’ (campuran) yang tinggal di Hijaz dan Mekah. Mereka berasal daripada keturunan nabi Ismail dan nabi Ibrahim. (Ahmad Hashim 1989: 10-11).
Al-Quran yang merupakan mu’jizat yang kekal hingga hari Kiamat diturunkan kepada nabi Muhammad saw juga menggunakan bahasa Arab.
Bahasa Arab sekiranya dibandingkan dengan bahasa yang lain adalah merupakan bahasa fleksi yang struktur sintaksisnya berdasarkan kepada imbuhan awalan, akhiran dan perubahan dalaman bagi perkataan. (Ishak Mohd Rejab 1996: 148). Bahasa Melayu pula adalah merupakan bahasa Aglutinatif iaitu bahasa yang struktur sintaksisnya berdasarakan berdasarkan kepada imbuhan awalan dan akhiran sahaja. Manakala bahasa Cina, ia merupakan bahasa isolatif iaitu bahasa yang struktur sintaksisnya berdasarkan ayat tertentu dan hanya menggunakan morfem bebas. (Ishak Mohd Rejab 1996: 148-149).
Hubungan al-Quran dengan Bahasa Arab
Sebagaimana yang diketahui bahawa al-Quran telah diturunkan dalam bahasa Arab. Oleh itu, bahasa Arab telah menjadi bahan kajian yang meluas dan diberi perhatian oleh para ulama’ demi menafsirkan al-Quran. Abu Hatim al-Razi berkata: “Sesungguhnya syair dan puisi itu akan lenyap sekiranya manusia tidak berhajat untuk mengetahui dan mendalami bahasa Arab, akan tetapi apabila manusia berpandukan syair untuk mengetahui makna-makna yang terdapat dalam al-Quran dan hadis nabi, maka syair dan puisi Arab terus mendapat tempat”. (Ramadan Abdul Tawwab 1994 : 111).
Justeru, dapat disaksikan dengan jelas bahawa pembelajaran dan pengkajian al-Quran telah menyebabkan syair-syair Arab telah diambil perhatian. Ilmu Nahu menjadi penting apabila seseorang hendak membaca al-Quran. Telah diriwayatkan bahawa Abu Aswad al-Du’ali merupakan orang pertama mengasaskan ilmu Nahu setelah beliau mendengar kesilapan yang telah dilakukan ketika dibaca ayat-ayat suci al-Quran.
Manakala pembelajaran ilmu uslub (gaya bahasa) Arab telah dimulakan apabila uslub-uslub al-Quran mula dikaji. Pembelajaran ini terkandung dalam ilmu al-Balaghah yang membicarakan tentang ilmu Bayan, Ma’ani dan Badi’. Ilmu Balaghah itu sendiri memberi maksud: “Penampilan makna yang menarik melalui ungkapan yang tepat di samping memberi kesan yang mendalam serta bersesuaian dengan makna. (Ishak Mohd Rejab 1996 : 58).
Kesimpulannya ialah al-Quran telah menjadi titik tolak kepada pembelajaran dan perkembangan bahasa Arab. Sekiranya tanpa al-Quran, nescaya bahasa Arab akan pupus ditelan dek zaman sebagaimana yang berlaku kepada bahasa Sanskrit dan sebagainya. Oleh itu, jelaslah bahawa al-Quran mempunyai hubungan yang kuat dengan bahasa Arab dan ianya telah memberi nafas kepada bahasa Arab untuk terus berada di puncak dan menjadi bahasa yang terbaik di atas muka bumi ini.
Ciri-Ciri Bahasa Arab
Terdapat banyak sekali ciri-ciri dan keistimewaan bahasa Arab yang tidak terdapat pada bahasa lain. Antaranya adalah seperti yang berikut :- (Sila lihat al-Muzhir : 327-339, al-Nusus al-Lughawiyyah : 118-154, al-Lughah al-‘Arabiyyah, Maharat Asasiyyah fi al-Lughah wa al-Adab : 21-25).
1. Fonologi
Huruf-huruf bahasa Arab begitu unik. Sebahagian daripadanya keluar daripada kerongkong, ada yang keluar daripada dua bibir, dan ada pula yang keluar antara kerongkong dan bibir. Dengan itu, terdapat keseimbangan dalam menuturkan perkataan-perkataan Arab.
2. I’rab (fleksi)
I’rab atau fleksi adalah merupakan perubahan keadaan pada akhir perkataan disebabkan oleh faktor-faktor tertentu. Fleksi dapat membezakan kedudukan makna dalam sesuatu ayat. Fleksi juga dapat membezakan di antara bahasa fasahah dan bahasa dialek. Oleh itu, telah disebut bahawa “Fleksi adalah cabang kepada makna”.
3. al-Isti’arah
Ia merupakan penggunaan sesuatu perkataan yang tidak mengikut pengertian asal kerana ada hubungan persamaan serta ada petanda yang menghalang daripada menggunakan pengertian asal.
4. al-Takrir wa al-I’adah
Ia merupakan kata yang diulang kerana ingin menguatkan amaran atau menambahkan peringatan.
5. al-Ishtiqaq (derivasi)
Ia membentuk perkataan daripada perkataan lain mengikut kaedah morfologi. Derivasi merupakan suatu perkara yang penting dalam perkembangan bahasa Arab.
6. Ta’rib
Ia adalah merupakan perkataan daripada bahasa lain yang masuk ke dalam bahasa Arab. Contohnya ialah perkataan ‘firdaus’ yang telah dita’ribkan daripada perkataan ‘baradaris’. Kemasukan perkataan ini ke dalam bahasa Arab telah diseimbangkan dengan ‘wazan’ (acuan) bahasa Arab agar ia menjadi cocok. Terdapat banyak perkataan yang telah dita’ribkan terutama setelah Islam menerima penganut dari pelbagai bangsa dan bahasa.
7. Isytirak (polisem)
Ia merupakan perkataan yang mempunyai lebih daripada satu makna iaitu perkataan yang sama bentuknya tetapi membawa makna yang berlainan di antara satu sama lain.
8. al-Taraduf (sinonim)
Ia merupakan perkataan yang mempunyai persamaan pada makna, iaitu sesuatu yang mempunyai nama yang pelbagai tetapi merujuk kepada benda yang sama. Contohnya ialah nama bagi perkataan pedang ialah ‘saif’, ‘muhannad’, ‘husam’, dan sebagainya.
9. al-Tadad
Ia meruapakan suatu perkataan yang memberi dua pengertian yang berlawanan. Contohnya ialah perkataan ‘al-jun’ memberi erti hitam dan putih, begitu juga perkataan ‘zauj’ adalah ditujukan kepada kedua-dua pasangan sama ada suami atau isteri.
Sebenarnya, banyak lagi ciri-ciri bahasa Arab yang tidak sempat dibincangkan di sini, namun untuk pengetahuan yang lebih mendalam, kita boleh merujuk kitab-kitab yang membincangkannya dengan terperinci. Ciri-ciri yang terdapat dalam bahasa Arab kebanyakannya tidak terdapat dalam bahasa yang lain, sekaligus menunjukkan keistimewaannya yang tersendiri
No comments:
Post a Comment