Oleh : Ustaz Shauqi
Ada sahabat
bertanya tentang Haji Akbar.... Dikatakan bahawa wuquf tahun ini
berkemungkinan besar akan jatuh pada hari Jumaat... jadi persoalan yang
telah dikemukakan apakah jemaah haji pada tahun ini akan memperoleh
haji akbar?....
Ramai
juga umat Islam yang prihatin dengan ajaran Islam bertanya-tanya
apakah yang dimaksudkan dengan haji akbar itu? Adakah berwuquf pada
hari Jumaat sahaja dikatakan memperoleh Haji Akbar? Bagaimana pula
dengan jemaah yang menunaikan haji yang kebetulan wuquf mereka pada
hari selain Jumaat, maka adakah mereka tidak memperoleh haji Akbar?
Segala persoalan-persoalan yang berlegar dalam minda umat Islam
mestilah dijawab dan diberi perhatian dengan segera agar mereka tidak
terus berada dalam keadaan buntu, dan sekurang-kurangnya satu ilmu baru
dapat dipelajari bagi mereka yang amat gemar dalam mengkaji ilmu-ilmu
Islam.
Telah dikatakan bahawa jemaah haji yang kebetulan
wuqufnya jatuh pada hari Jumaat, maka mereka akan mendapat pahala yang
banyak dengan dilipat gandakan pahala melebihi 70 haji. Perkara ini
telah disebutkan di dalam beberapa buah buku, dan disandarkan kepada
satu hadis yang bermaksud: "Sebaik-baik hari Arafah ialah yang jatuh
pada hari Jumaat, dan kelebihannya melebihi 70 haji pada hari selain
dari Jumaat". Tambahan daripada itu, dikatakan juga bahawa fadhilat
tentang Haji Akbar juga telah disebut di dalam al-Quran. Justeru,
apakah kenyataan ini sahih dan benar? Marilah sama-sama kita meneliti
maksud haji Akbar dengan lebih terperinci dan pemahamannya menerusi
al-Quran dan sunnah nabi s.a.w.
Haji Akbar dari sudut bahasanya
bermaksud haji yang besar iaitu ibadat haji yang akan memperoleh pahala
yang besar. Istilah ’haji Akbar’ telah disebut oleh Allah melalui
firmanNya dalam surah al-Taubah ayat 3 yang bermaksud: ”Dan (Inilah)
suatu permakluman daripada Allah dan rasul-Nya kepada umat manusia pada
hari Haji Akbar bahawa sesungguhnya Allah dan RasulNya berlepas diri
daripada orang musyrikin. Kemudian jika kamu (kaum musyrikin)
bertaubat, maka bertaubat itu lebih baik bagimu; dan jika kamu
berpaling, maka ketahuilah bahawa sesungguhnya kamu tidak dapat
melemahkan Allah, dan beritakanlah kepada orang kafir (bahawa mereka
akan mendapat) siksa yang pedih”.
Para ulama’ tafsir telah
berbeza pandangan tentang maksud haji Akbar yang telah disebutkan dalam
ayat 3 surah al-Taubah itu. Dalam tafsir al-Baidawi (juzuk 3, halaman
128), dijelaskan bahawa terdapat dua pendapat tentang maksud haji Akbar
sebagaimana yang telah dinyatakan di dalam ayat al-Quran di atas.
Pendapat pertama mengatakan bahawa haji Akbar ialah hari raya haji.
Pendapat ini disandarkan kepada hadis (Sunan Abu Daud, hadis 1661) yang
menjelaskan bahawa ketika Rasulullah saw berdiri pada hari al-nahr
(korban) di kawasan Jamrah iaitu semasa Rasulullah menunaikan Haji
Wada’, baginda bersabda, inilah haji Akbar. Pendapat kedua mengatakan
bahawa maksud haji Akbar ialah hari Arafah bersandarkan kepada hadis
Rasulullah saw yang menyatakan bahawa haji itu ialah Arafah (Lihat hadis
2901 dalam Sunan al-Tirmidhi, hadis 2966 dalam Sunan al-Nasa'ei, hadis
3006 dalam Sunan Ibnu Majah). Disebut haji Akbar (haji besar) adalah
untuk membezakan dengan ibadat umrah yang disebut sebagai haji Asghar
(haji kecil).
Dalam Sunan al-Tirmidhi (hadis 853), nabi saw
ditanya tentang ibadah umrah sama ada ia wajib atau tidak, lalu
Rasulullah saw bersabda: ’ia tidak wajib, tetapi kalau kamu
melaksanakannya, maka ia terbaik untuk kamu’. Lalu hadis ini telah
diberikan ulasan oleh Abu ’Isa al-Tirmidhi dengan katanya: ’Hadis ini
ialah hadis Hasan Sahih, dan ia merupakan pandangan kebanyakan ahli ilmu
yang menyatakan bahawa umrah itu bukan ibadah yang wajib dan ibadah
umrah disebut sebagai haji Asghar (haji kecil), manakala hari al-Nahr
disebut sebagai haji Akbar (haji besar)’.
Manakala dalam tafsir
al-Qurtubi (juzuk 8, halaman 69-70), ketika membincangkan ayat 3 surah
al-Taubah ini, djelaskan juga tentang perbezaan pendapat dalam kalangan
ulama’ tentang maksud haji Akbar. Dikatakan bahawa haji Akbar ialah
hari Arafah. Namun mengikut pandangan Ibnu Abbas, Ibnu Mas’ud, Ibnu Abi
Awfa, al-Mughirah bin Syu’bah dan lain-lain haji Akbar ialah hari
al-Nahr iaitu merujuk kepada hari raya korban. Perbincangan yang hampir
sama juga telah dibincangkan di dalam kitab-kitab tafsir yang lain
iaitu perbezaan pendapat tentang haji Akbar hanyalah berkisar sama ada
ia merupakan hari Arafah atau ia adalah hari al-Nahr iaitu tanggal 10
Zulhijjah hari permulaan bagi ibadah korban (Sila rujuk al-Tabari 10/69,
Ibnu Kathir 2/336, al-Dur al-Manthur 4/128-129, al-Tafsir al-Munir
5/445, dan lain-lain kitab tafsir).
Daripada perbincangan para
ulama’ terhadap persoalan haji Akbar ini, didapati bahawa mereka tidak
mengaitkan haji Akbar itu dengan hari Arafah yang jatuh pada hari
Jumaat. Sebaliknya mereka lebih cenderung mengatakan bahawa haji Akbar
ialah hari al-Nahr (penyembelihan korban yang bermula pada 10 Zulhijjah)
atau ia adalah hari Arafah yang tidak dikaitkan dengan hari yang
tertentu sama ada Jumaat, Sabtu dan sebagainya.
Sehubungan dengan
itu, bagaimana pula dengan pandangan yang menyatakan bahawa haji Akbar
itu ialah hari Arafah yang jatuh pada hari Jumaat dan pahalanya
berlipat kali ganda melebihi 70 kali haji biasa? Bagaimana pula dengan
hadis yang diriwayatkan oleh Razin dalam ’Tajrid al-Sihah’ yang
menyatakan bahawa sebaik-baik hari Arafah ialah yang jatuh pada hari
Jumaat, dan kelebihannya melebihi 70 Haji pada hari selain dari
Jumaat?.
Mengenai pandangan yang menyatakan bahawa haji Akbar
ialah hari Arafah yang jatuh pada hari Jumaat dan digandakan pahala
sebanyak 70 haji itu, kebanyakan para ulama’ menolak pandangan
tersebut. Manakala hadis yang diriwayatkan mengenai perkara tersebut,
para ulama’ menyatakan bahawa ia hadis yang tidak sahih dan batil. Ibn
Qayyim dalam kitab Zad al-Ma’ad menyatakan bahawa hadis itu batil,
tiada asal baginya sama ada daripada Rasulullah, para sahabat mahu pun
para tabien. Pendapat ini disokong oleh al-Manawi dan Ibn Abidin.
Begitu juga pandangan yang dikemukan oleh al-Hafiz Ibn Nasiruddin
al-Dimasyqi ketika membahaskan kelebihan hari Arafah telah menyatakan
bahawa hadis yang menyatakan bahawa wuquf pada hari Jumaat menyamai
pahala 72 haji adalah batil dan tidak sahih.
Syeikh Muhammad Bin
Soleh al-Uthaimin ketika ditanya apakah terdapat sumber daripada
Rasulullah saw tentang kelebihan haji (Arafah) pada hari Jumaat, telah
menyatakan bahawa tidak warid (datang) daripada Rasulullah saw yang
menyatakan tentang kelebihan Arafah pada hari Jumaat, namun para ulama’
menyatakan bahawa Arafah yang jatuh pada hari Jumaat membawa kebaikan.
Antara kebaikannya adalah seperti berikut:
1- Haji yang dilakukan
adalah seumpama haji yang telah dikerjakan oleh Rasulullah saw kerana
ketika nabi menunaikan haji wada' , wuquf di Arafah jatuh pada hari
Jumaat.
2- Jumaat merupakan penghulu bagi segala hari dan ia merupakan saat dan waktu yang doa seseorang mudah diperkenankan.
3-
Hari Arafah merupakan hari 'raya', dan begitu juga hari Jumaat
dianggap sebagai hari 'raya'. Jadi apabila Arafah berlaku pada hari
Jumaat, maka sudah tentu kebaikannya amat banyak.
Ibn al-Qayyim telah menyenaraikan beberapa kebaikan yang terdapat pada hari wuquf yang jatuh pada hari Jumaat. Antaranya ialah:
1- Bertemunya dua hari (Arafah dan Jumaat) yang merupakan sebaik-baik hari.
2- Hari yang mudah diperkenankan doa oleh Allah.
3- Bersamaan dengan hari wuquf Rasulullah saw ketika mengerjakan haji wada'.
4- Pertemuan besar manusia di Arafah pada hari wuquf, ditambah pula pertemuan pada hari Jumaat untuk khutbah dan solat Jumaat.
5- Kedua-dua hari tersebut merupakan hari 'raya'.
6- Ketaatan dan amalan soleh yang dibuat pada hari Jumaat mempunyai nilaian dan kelebihannya yang tersendiri.
7-
Bersamaan dengan Hari Perhimpunan Agung di akhirat kelak. Rasulullah
saw juga telah menyatakan bahawa kiamat akan berlaku pada hari Jumaat
Walaupun
kebaikan Wuquf pada hari Jumaat tidak dapat dinafikan mempunyai
kebaikan yang banyak, namun sesuatu yang masyhur dalam kalangan
masyarakat bahawa ia mempunyai nilaian sebanayak 70 haji adalah tidak
sahih kerana hadis tentangnya ditolak oleh para ulama'.